خدا بیامرز مادربزرگم می گفت: آدم، آدم می خواهد.
منظورش یار و غمخوار و خلاصه ما بچه ها و نوه ها بودیم. گاهی که دعوتمان می کرد و ما می گفتیم«کاری از دستمان بر می آید؟» می گفت کاری ندارد؛ اما آدم، آدم می خواهد.
بعدها که بزرگ تر شدم فهمیدم این جمله در سیاست و اقتصاد و مناسبات قدرت و جامعه هم درست است. چون هرچه داشته باشی، در نهایت آدم هایت هستند که جایگاه و موفقیت تو را تعیین می کنند.
این است که گاهی اوقات ما به دوروبری هایمان، هم فکرها، هم موضع ها و خلاصه آدم هایمان سخت نمی گیریم. وقتی ظلمی می کنند، تذکر نمی دهیم. احیانا خطایشان را توجیه می کنیم. چون فکر می کنیم مایه ی قدرت و موفقیت ما هستند. گاهی به هر قیمتی آدمی را نگه می داریم چون”بالاخره طرف ماست.”
مخصوصا وقتی اشتباه آنها به نفع ما است، از این هم پیشتر می رویم. به روی خودمان نمی آوریم که چه بهایی برای این نفع پرداخت می شود، چه چیز فدای ما می شود.
تشخیص اینکه آدم های ما دارند اصل کار ما را زیر سوال می برند، گاهی سخت است. گاهی دل کندن از منافع و یاری آنها خیلی سخت است. یک دوراهی دشوار میان حق و یاران حق. مخصوصا اگر حق تنها باشد، یا بدانی طرف حقّ هستی و تنهایی و مخالفان حق، زیاد و قوی هستند، آن گاه وسوسه می شوی که همین اصحاب ناحقّ و ظالم را نگه داری. آخر اگر اینها بروند، چه می شود؟
چه بر سر ما می آید؟
از ما چه می ماند؟ اگر ما نمانیم، چه بر سر حقّ می آید؟
***
امام هادی در شرایط تنهایی و بی یاوری زندگی می کرد. او از هشت سالگی که پدرش شهید شد تا چهل ویک سالگی که خودش را مسموم کردند، زیر نظر جاسوس ها و مامورهای متعدد عباسیان بود. این وضعیت سختگیرانه باعث شد که امام (ع) شبکه وکلا و نمایندگان را سامان دهی کنند. اما وقتی متوکل عباسی قدرت را به دست گرفت، باز هم شرایط را سخت تر کرد و امام را به منطقه نظامی سامرا برد تا مستقیم بر ایشان نظارت کند.
این ها را در نظر بگیرید. به علاوه زندانی شدن، حمله و تفتیش شبانه روزی خانه امام، ترس یارانشان از ملاقات ایشان …این امام چقدر به آدم احتیاج دارد؟ چقدر موضع او به کمک- هر کمکی- نیاز دارد؟
در این وضعیت، یک گروه از طرفداران امام بودند که ایشان را می پرستیدند. این یک استعاره نیست.غلات یا غلوکننده ها معتقد بودند امام هادی (ع) خدا است. اگر ما بودیم، چه می کردیم؟
طرف طرف دارانمان را نمی گرفتیم؟بالاخره هرچه باشد، آنها با ما هستند، آن هم در این شرایط سخت که یاران مان را می کشند، غارت می کنند، زندانی می کنند و ما بی نهایت تنها هستیم.اصلا حقّ هم تنها است.
امام هادی چه کرد؟ نامه های متعددی به مردم مناطق مرتبط نوشت. در یک نامه نوشت«ابن حسکه -لعنت خدا براو!- دروغ گفته است و من او را از دوستان و پیروان خود نمی دانم. چه بر سر او آمده است؟خدا لعنتش کند! سوگند به خدا، پروردگار، محمد و پیامبران پیش از او را جز به آیین یکتاپرستی و امر به نماز و زکات و حج و ولایت نفرستاده و محمد فقط به سوی خدای یکتای بی همتا دعوت کرده است. ما جانشینان او نیز بنده های خداییم و …واگر از فرمانش سرپیچی کنیم، گرفتار کیفرش خواهیم شد.»
نامه دیگرش پر از هشدار بود«من از فهری و محمد بن بابای قمی بیزاری می جویم و تو و تمام شیعیان را از فتنه او برحذر می دارم…شیطان بر او مسلط شده و او را گمراه کرده است. اگر توانستی سر او را با سنگ بشکن!»
سر او را بشکند؟ در روزگاری که شیعه حق مالکیت ندارد، مزار امام حسین تخریب شده، این کار سیاستمدارانه است؟صلاح است؟
و این را چه کنیم؟«فارس به اسم من دست به کارهایی می زند و مردم را فریب می دهد و آنان را به بدعت در دین فرامی خواند.خون او برای هرکس که او را بکشد،هدر است. کیست که با کشتن او، مرا راحت کند؟ من در مقابل بهشت را برای او تضمین می کنم.»
***
امام هادی فقط حقّ بود. نمی گفت حالا بگذار فکر کنند من خدایم. چه اشکالی دارد؟ من که آدم خوبی ام، امام هستم. با من باشند، من هم که با خدا هستم. با آنها مدارا نمی کرد. فقط حقّ بود. گرچه که مهربان بود، بخشنده بود، از حقّ خودش می گذشت اما از حقّ خدا، حقّ حقیقت نمی گذشت.
نمی گفت ایرادی ندارد یاران من ظلم کنند، بالاخره که شیعه هستند. آن هم در این وانفسای تنهایی و بی یاوری. در عوض خطاهایشان، خوبی هایی دارند. مثلا اینقدر شجاعند که به شدت از من طرفداری می کنند. اگر اینها نباشند، از شیعه چه می ماند؟امامت چه می شود؟
نمی گفت که اگر من ضعیف باشم، آدم نداشته باشم، یا اصلا نباشم، چه کسی مراقب حق است؟چه کسی مواظب خدا است؟ می دانست قرار نیست کسی مراقب خدا یا خوبی یا شیعه یا دین باشد، هر کسی فقط باید حقّ باشد و جای خودش باشد. آن وقت خدا به او افتخار می دهد که مهره ای در مسیر خوبی باشد. می دانست خدا به هیچ کس نیاز ندارد، حتی برای دفاع از حقّ. البته اگر بخواهد کسانی را هم به کار می گیرد.
برای همین تنها بود و بزرگ بود.
متواضعانه امام بود و با جدیت بنده ی خدا.
برای همین تنها بود اما تنها نمی ماند. شیعیان پاک و خالص،از لابه لای موج های بلا به او متصل می شدند. حتی زندانبان ها و ماموران، عاشقش می شدند. او حق بود و خدا آدم های دشمنان قدرتمندش را هم اسیر او می کرد.
او سیاهی را می زدود و خدا تنهایی اش را.