«إن الله یحب المقسطین»
گزارش اولین جلسه گروه تدبر در آیات مرتبط با مقسطین
خلاصه فعالیت انجام شده
در جلسه اول ضمن قرائت آیات مربوط به قسط و مقسطین تلاش شد تا تعریفی از قسط و نیز فضایی که قسط باید در آن پیاده گردد، ارائه شود. اما با توجه به این که در آیات معدودی به عبارت قسط اشاره شده (حدود 21 آیه) و در هیچ کدام از این آیات تعریف یا ویژگی رفتاری مشخصی برای مقسطین ذکر نشده است، به دست آوردن تعریف جامعی از قسط و مقسط با صرف مراجعه به آیات قرآن میسر نشد. با این حال، اعضای گروه متفقالقول بودند که اگرچه در بیشتر تفاسیر و ترجمههای قرآن کریم قسط معادل و مترادف عدل قرار داده شده است اما از برخی آیات قرآن به خوبی بر میآید که در فرهنگ قرآنی این دو واژه با یکدیگر تفاوت دارند. ( برای مثال میتوان به آیه 282 سوره بقره، آیه 3 سوره نساء و آیه 9 سوره حجرات اشاره کرد.) بر همین اساس دو نظر درباره معنای کلی قسط و تفاوت آن با عدل شکل گرفت:
1. قسط به معنای عدالت بسیار دقیق و قرار دادن هر چیز دقیقا در همان وضعیتی است که استحقاق آن را دارد؛ بر خلاف عدالت که قرار دادن هر چیز در وضعیتی است که در شرع، عرف، قانون، توافق یا امثال اینها برای آن و با هدف فصل خصومت، تعیین شده است که لزوماً با استحقاق ذاتی آن مطابقت ندارد.
2. قسط ناظر به جنبه اجتماعی و عملی عدالت و به معنای اجرای عدالت است و عدالت به معنای دوری از افراط و تفریط است.
در ادامه اعضای گروه تلاش کردند تا با بررسی دقیقتر آیات موضوع بحث و جاگذاری معانی بالا، معنای صحیحتر را که با سیاق آیه تناسب داشته باشد پیدا کنند اما به دلیل کمبود زمان بررسی دقیقتر این موضوع، به جلسه آینده موکول شد.
مختصات کلی قسط ترسیم شد و تعریف قسط و تعیین ویژگیهای مقسطین به جلسه بعد موکول شد که ان شاء الله به کمک پاسخ به پرسشهای زیر صورت میپذیرد.
سئوالات قابل طرح
1. تفاوت میان عدل و قسط چیست؟
2. آیا در قرآن به قسط بیشتر از عدل پرداخته شده است؟ چرا؟
3. آیا در ادعیه و فرمایشات رسیده از معصومین علیهم السلام به قسط اشاره شده است؟
4. ارتباط شهادت به وحدانیت خدا با قیام به قسط چیست؟ این موضوع در آیه 18 سوره آل عمران و آیه 135 سوره نساء مورد اشاره قرار گرفته است.
5. اولوا العلم مذکور در آیه 18 سوره آل عمران چه کسانی هستند؟
6. …………………………………………………………………………………………………………..
7. …………………………………………………………………………………………………………..
8. …………………………………………………………………………………………………………..
لطفا هر یک از اعضا علاوه بر پاسخگویی به پرسشهای فوق، حداقل سه پرسش به آنها اضافه کنند.
فعالیت برای جلسه آینده
اعضای گروه برای پیشبرد بحث باید فعالیتهای زیر را تا جلسه آینده انجام دهند و نتایج آن را در گروه ارائه کنند:
1. تفکر در سئوالات فوق و ارائه پاسخی مناسب برای هر یک؛
2. استخراج آیات مرتبط با عدل و مقایسه آنها با آیات مرتبط با قسط؛
3. رجوع به کتب مفردات برای دیدن تفاوتهای عدل و قسط؛
4. مطالعه تفسیر آیات مربوط به قسط در تفسیر المیزان؛
5. رجوع به ادعیه و خطابههای معصومین علیهم السلام برای دیدن کاربرد قسط در کلام ایشان؛
6. ارائه تعریفی شخصی از قسط و تفاوت آن با عدل به گونهای که با کاربردهای قرآنی آن سازگار باشد.