استاد هانی چیت چیان – 31 دقیقه / پیاده شده توسط خانم ها کوثر گلیج، مریم پیله ور و بهار سعیدی
بسم الله الرحمن الرحیم
سوره مبارکه حمد: خلاصه کل قرآن، سوره عبودیت خالصانه خدا، سوره ای که همه هستی را اسم خدا می بنیم و در نتیجه در همه هستی زیبایی می بینیم و این زیبایی را انعکاس می دهیم که می شود: «الحمدلله ربِّ العالَمین»
سوره مبارکه بقره: سوره علم و تقوا است. «ذلک الکِتابُ لارَیبَ فیه هدیً للمُتَقِّین» تقوایی که موجب هدایت و علم می‌شود. در سوره چند بار عبارت «اِتَّقوالله و یُعلمکم الله» تکرار می شود.
سوره ی مدیریت قرآن است. سوره ی جامعه شناسی قرآن است. سوره ای است که طی هشت سال نازل شده است؛ لذا پر از صحنه های مختلف و بالا و پایین های جامعه است. سوره ای است که یک دور، زندگی اجتماعی مبتنی بر کتاب خدا را یاد میگیریم و برخورد درست را در جامعه بر اساس قرآن فرا میگیریم و شرط آن حقایقی مثل آیه الکرسی است؛ یعنی درک درست از توحید. همچنین آیات انتهایی سوره قابل توجه است: « آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ» سوره، سوره ایمان است. ایمان در صحنه اجتماعی زندگی.
سوره مبارکه آل عمران: این سوره عدل سوره ی مبارکه بقره است. به سوره آل عمران و بقره در روایات میگویند «سوره های زهراوان» یعنی دو دُرّ درخشان قرآن. سوره آل عمران هم من باب صحنه های اجتماعی است؛ اگر چه بیشتر در تعامل افرادی است که بیرون حکومت دینی اند. به نحوی سوره ی دیپلماسی قرآن است. بالاخص در ارتباط با اهل کتاب و … و تلاش میکند که در ارتباط با آنان بر مبنای حقایق و محکمات سوره، یک اجتماع توحیدی درست کند « تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ». سوره محکمات و متشابهات قرآن نیز هست. هر کس در زندگی اش دچار متشابهات است و نمی‌داند که چطور باید تکلیف زندگی اش را مشخص کند این سوره به او یاد می دهد که چگونه متشابهات را به محکمات ارجاع دهد. ثمره ی این سوره هم آیات انتهایی آن است که یک اجتماع بی نظیر دینی درست می کند « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»
سوره مبارکه نساء: از سوره های مدنی قرآن است. سوره خانواده قرآن است. خانواده در صحنه ی زندگی اجتماعی. ما چند سوره دیگر هم در قرآن داریم که موضوع خانواده در آنها شاخص است مثل سوره مبارکه نور که جلوتر به آن میرسیم؛ اما سوره نساء، سوره نقش آفرینی اجتماعی یک خانواده است. اینکه چگونه یک خانواده می تواند موجب تربیت انسان های مجاهد شود یا از طرفی یک خانواده می تواند موجب شکل گیری انسان های قائد شود؟ روحیه ی سلحشوری، شجاعت، رشادت، شهادت طلبی و جهاد و قیام در سوره مبارکه نساء به شدت به نظام خانوادگی وابسته است. آنهایی که دغدغه مسائل خانواده دارند و اينکه زن و شوهر نقش شان در قبال همدیگر چیست و آیه «اَلرِّ‌جَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ» چگونه نقشی است و « حَافِظَاتٌ لِّلْغَیبِ» در مقابل آن چگونه نقشی است؟ جا دارد این سوره مبارکه را بخوانند. بعلاوه به دلیل اجتماعی بودن، سوره ایتام و مشکلات اجتماعی این چنینی که در واقع مشکلات خانوادگی در صحنه اجتماع هستند نیز می باشد.
سوره مبارکه مائده: یا آخرین سوره قرآن یا سوره یکی مانده به آخر است. سوره ی اکمال دین است. سوره ای است که برنامه دین به طور کامل در آن مطرح می شود. از طرفی مسئله ولایت موضوع جدی سوره است؛ از طرفی حکومت، حکمت و حاکمیت موضوع سوره است. همچنین احکام شرعی و خصوصا احکام مربوط به اکل که احکام پایه ای شکل گیری نظام ولایی در انسان هستند در این سوره مطرح شده است. این همان سوره ای است که آقا امام حسین (ع) وقتی در مقابل شامی ها و کوفی ها در کربلا ایستاده بودند می گویند: «اگر شما امروز با ولایت زاویه پیدا کردید در واقع به خاطر این است که شکم های تان از حرام پر شده است». لذا آیه ولایت دقیقا در دل آیات حلال و حرام و اکل حلال و حرام آمده است. سوره ی سیاست خارجی هم هست. از این نظر شبیه سوره مبارکه آل عمران است و جنبه های سیاسی-اجتماعی دارد؛ بالاخص موضع گیری های بسیار مهمی نسبت به اهل کتاب خصوصا یهود و مسیحیت دارد که از این منظر سوره بسیار مهمی است.
سوره مبارکه انعام: سفره انعام زیاد پهن می کنیم، سوره انعام هم زیاد می خوانیم اما آن استفاده ای که باید از سوره انعام ببریم را نمی بریم. سوره انعام، سوره توحید قرآن است. البته توحید در بسیاری از سوره های قرآن محور اصلی است. حتی شاید بتوان گفت در همه سوره ها. سوره انعام، سوره احتجاج به توحید است. تمام شبهاتی که درمورد توحید ممکن است به ذهن برسد در این سوره به شیوه ای بسیار دقیق پاسخ داده شده است و هر کس نقص در باور توحیدی دارد و فکر میکند باور های توحیدی اش آن طور که باید مستحکم نیستند که در میدان های شبهات جواب سوالات او را بدهند، باید به سوره مبارکه انعام مراجعه کند. هم پای موضوع توحید، موضوع شهادت در این سوره مطرح می شود. شهادت به معنای «خدا را شاهد گرفتن» و «به توحید شهادت دادن» است. این سوره به تعبیری سوره «اشهد ان لا اله الا الله» قرآن است؛ یعنی ما چگونه می توانیم در زندگی خود شهادت به توحید بدهیم؟ و چگونه تمام لحظات زندگی یک انسان می تواند شهادت به توحید باشد؟
سوره مبارکه اعراف: سوره اعراف، سوره تعریف بنیادین زندگی انسان است. سوره ای است که بحث هبوط در آن مطرح است. البته هبوط در سوره های دیگر قرآن نیز آمده است ولی این سوره، سوره بنی آدم قرآن است. خطاب «یا بنی آدم» به طور ویژه در سوره مبارکه اعراف آمده است. اگر کسی خواست ببیند که مولفه های اصلی یک زندگی چیست، پایه یک زندگی چیست، اصلا انسان به این زمین هبوط کرده است چه امکاناتی در اختیار دارد و با آن امکانات چه باید بکند و به کجا برسد؛ باید سوره مبارکه اعراف را بخواند. از این منظر سوره بنیادی و مهمی است. یعنی این سوره جریان زندگی انسان، اجتماع و هبوط انسان و جایگاه او در زمین را مطرح کرده است.
سوره مبارکه انفال: سوره انفال در گرماگرم میدان های نبرد مبارزه با دشمنان است. صحنه سوره، صحنه جنگ بدر است. جایی است که جامعه اسلامی به دلیل ایمانی که در بین مومنین است و بین آنها یک تالیفی ایجاد کرده، توان بسیار بالایی دارد به گونه ای که یک نفر به اندازه ده نفر قدرت پیدا کرده است؛ لذا پیروزی های بسیار استثنائی نصیب امت اسلامی می شود. آن جایی که دغدغه داریم چگونه یک جامعه دینی را دور هم مجتمع کنیم و آنها را به چنان یکپارچگی برسانیم که توان بسیار بالایی پیدا کنند و زمینه پیروزی های بزرگی را فراهم کنند، جای آن سوره مبارکه انفال است. البته به همان اندازه یک سری چالش هم دارد. وقتی پیروزی به دست می آید، فیل بعضی ها یاد هندوستان می افتد و یاد مشکلات شان می افتند و دنبال منافع خود می گردند. می گویند « يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ» «چی به ما می رسد؟!»… که آسیب شناسی این موضوع هم در سوره مبارکه انفال آمده است.
سوره مبارکه توبه: این سوره هم ظاهرا در نزول از سه سوره انتهایی قرآن است. سوره ی روضه قرآن است. سوره ای است که «بسم الله الرحمن الرحیم» ندارد به خاطر روضه های سنگینی که در این سوره است. سوره ی غم و غصه های یک حکومت دینی است. حکومتی که بر اساس پایه های عدل شکل گرفته است، حرکت کرده و موفقیت های بزرگی را کسب کرده، صحنه های سختی را پشت سر گذاشته و حالا که به موقعیت تثبیت رسیده، تازه دچار آسیب های اجتماعی شده است. مسائلی در سوره مبارکه توبه مطرح می شود در دل جامعه اسلامی و دینی، حتی بعضا رفتارهایی را مشاهده می کنید که از عربِ جاهلیت بدتر اند. گویی جامعه در حال برگشتن به جاهلیت اولی خود است و این یکی از دردهای حکومت دینی است. آن هایی که ناراحت هستند که چرا در جمهوری اسلامی ایران یا حکومت های اسلامی دیگر، بعضی رفتارها و سکنات و … آن طور که باید اسلامی نیست یا حتی از خیلی جاهای دیگر ممکن است بدتر باشد، باید سوره توبه را مطالعه کنند، هم برای اینکه ریشه این آسیب ها را پیدا کنند، (چه می شود که جامعه اسلامی این شکلی می شود؟) هم راه حل مشکلات را پیدا کنند. یک وقت کسی فکر نکند حالا که جامعه اسلامی دچار مشکل شده است، «پس ای کاش نبود» بهتر بود. نه! سوره توبه اثبات می کند که حکومت دینی وقتی بر پایه همان اسم اسلام و یک قانون درست شکل گرفته (برای مثال یک متن قانون اساسی در کشور ما داریم که متن درستی است؛ اما به درستی اجرا نمی شود) اگر دچار چنین حکومتی شدیم و اوضاع این شکلی شد، در عین اینکه آسیب دردناکی است و روضه دارد که چقدر موجب آزار وجود نازنین رسول می شود، ولی حفظ و صیانت همین جامعه مهم است و باید تلاش کنیم جامعه را به اجرای قوانین درستش برگردانیم. در کل، سوره ی مجاهدان است و جالب است که عذاب های بسیار عجیبی دارد، آیات بهشت آن هم در کل قرآن بی نظیر است. یعنی بسیار سخت است که جلوی انحرافات جامعه را بگیریم (برای مثال هم اکنون اگر کسی بخواهد بعضی اشکالات جامعه خودمان را بگیرد و آن را درست کند کار سختی است). در عوض نتایج شگفت انگیزی دارد و آدم هایی که در چنین عرصه ای مجاهدت می‌کنند، ایمان ویژه ای دارند.
*از این جا به بعد سوره هایی شروع می شوند به نام « الف لام را» که شش سوره پشت سر هم هستند. موضوع همه آنها هم آیات الهی و اتصال به آیات الهی در جریان عالم هستی است. موضوع سوره های «الف لام را» این است که چگونه با استفاده از نظام آیات بتوانیم یک زندگی توحیدی را رقم بزنیم. اولین آنها سوره مبارکه یونس است.
سوره مبارکه یونس: این سوره درباره «آیه» صحبت می کند. آیه اصلا چیست؟ انواع آن چیست؟ برای اینکه از آیه بهره مند شویم باید چه کار کنیم؟ برای اینکه آیه ما را به حقیقت مطلب برساند باید چه کنیم؟ موانع آیه بینی چیست؟ همه این ها در سوره مبارکه یونس مطرح شده است.
سوره مبارکه هود: این سوره هم درباره کتاب و آیه است. «كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ» سوره ی جریان کتاب در عالم هستی است. گویی به من و شما می گوید: آیات همان کلمه کلمه های کتاب هستند. یعنی اگر در این عالم گشتید؛ خورشید، ماه، زمین و شب و روز را دیدید، این ها آیه آیه های کتاب خدا هستند. به ما به صورت تفصیلی، زندگی بر اساس کتاب را یاد می دهد. البته کار آسانی هم نیست؛ لذا در انتهای سوره، به پیامبر آیه معروف «فَاستَقِم كَما أُمِرتَ وَمَن تابَ مَعَكَ وَلا تَطغَوا» را می گوید… یعنی پیامبر باید ایستادگی کند که این حقایق را در جامعه پیاده شود. این سوره، سوره «امت تشکیل دادن انسان» نیز هست. آنجا که می فرماید: «وَلَوْ شَاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً وَاحِدَةً». یعنی قرار است انسان ها امت واحده شوند؛ ولی برای اینکه بتوانند امت واحده شوند باید از رشد و تعالی بهره مند شوند تا بتوانند اختلافات را کنار بگذارند و بدین ترتیب امت واحده شوند.
سوره مبارکه یوسف: این سوره، جریان آیه در زندگی یک انسان است! در سوره مبارکه یونس آیه در پهنای عالم هستی توصیف می شود؛ در سوره مبارکه هود آیه در جریان اقوام گذشته و در خود کتاب وصف می شود؛ اما در سوره مبارکه یوسف آیه در جریان زندگی یک انسان است. گویی یک انسان خودش یک آیه شده است و ما زندگی کردن آن آیه را می بینیم. بدین طریق که: «آیه وقتی کودک بود، آیه وقتی به درون چاه افکنده شد، آیه وقتی برده بود، آیه وقتی آقا شد، آیه وقتی زندان رفت، آیه وقتی عزیز مصر شد». همچنین چگونه یک انسان با اخلاص خود و با برهان خدا در زندگی می تواند یک اتصال دائمی را رقم بزند؟ واقعا سوره یوسف از این نظر سوره بسیار بی نظیری است. سوره یک انسان و عبد مخلص خدا و صحنه های زندگی این عبد مخلص است.
سوره مبارکه رعد: سوره رعد، سوره «حق» قرآن است. آیه معروف که باران می آید، به جوی می ریزد و وقتی در جوی است، کفی روی آب درست می شود ولی آن کف باطل است؛ آب ها که از آسیاب بیافتد می بینید تنها چیزی که باقی می ماند «حق» است، در این سوره قرار دارد. هر کس در موضوع حق شک و شبهه ای داشت و در حقانیت خدا مسئله داشت و نتوانست چشم از باطل بردارد، باید سوره رعد را بخواند. سوره رعد، شمشیر ذوالفقار امیرالمومنین علیه السلام است.
رعد است دیگر! ذوالفقاری که پایین می آید و «قسیم النار و الجنه» است. بهشت و جهنم را از یکدیگر جدا می کند. از طرفی سوره شهادت بر رسالت رسول گرامی اسلام هم است. یعنی به تعبیری «اشهد ان محمد رسول الله» قرآن است. «وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ». خدا می گوید کسی که علم الکتاب در دست دارد که مصداق آن امیرالمومنین است؛ همان شخص شهادت دهد «تو رسول هستی» کفایت می کند. این آیه همچنین نشان می دهد این چنین آدم هایی در حمایت از وجود نازنین رسول چه نقش ویژه ای دارند!
سوره مبارکه ابراهیم: سوره شجره طیبه است. درخت توحید که ریشه دوانده است در زمین، پایه بسیار محکمی دارد و شاخه هایش در اقساء نقاط این عالم پخش است. این شجره طیبه می تواند در درون آدم باشد، مثل علم توحیدی که در ما نفوذ می کند و برکات خودش را در لحظه لحظه زندگی مان و در اعمال و رفتارمان می توان دید. این شجره طیبه می تواند یک جامعه باشدکه چگونه باور های توحیدی در این جامعه رسوخ می کند و در صحنه صحنه زندگی آن جامعه به بار می نشیند. همچنین این شجره طیبه می تواند جریان انبیاء الهی در کل تاریخ باشد که چگونه درخت توحید انبیاء گرامی در این عالم استوار ایستاده که هنوز هم بشر از میوه های آن توحید بهره مند می شود. این سوره واقعا سوره ای نورانی است. سوره ابلاغ و بلاغ است: «هَذَا بَلَاغٌ لِلنَّاسِ وَلِيُنْذَرُوا بِهِ وَلِيَعْلَمُوا أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَاحِدٌ وَلِيَذَّكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ»
سوره مبارکه حجر: این سوره دقیقا از آن سوره هایی است که درباره قرآن صحبت می کند. البته سوره هایی که درباره قرآن صحبت می کنند، خیلی زیاد هستند. اما بعضی خاصّ خود قرآن اند. « الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُبِينٍ» اصلا بحث قرآن است. چه موضوعی در این سوره خیلی مهم است؟ زندگی خالصانه، مبتنی بر معارف دین و به صورت یکپارچه، نه به صورت تکه پاره! چون چالش سوره افرادی هستند که کتاب را پاره پاره می کنند که در آیات انتهایی می فرماید:«كَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ* الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ» افرادی که قرآن را پاره پاره می کنند، بخشی از آن که به درد می خورد را برمی دارند و بخشی از آن که به کارشان نمی آید را کنار مي گذارند. این سوره، سوره زندگی یکپارچه با قرآن است. زندگی که به همه قرآن عمل می کند؛ لذا سوره «متوسمین» است یعنی آیه بین های عالم. از این نظر سوره حجر به شدت با سوره مبارکه حمد ارتباط دارد. سوره حمد، سوره «بسم الله الرحمن الرحیم» بود. این سوره، سوره متوسمین قرآن است. یعنی آن هایی که همه ی هستی را اسم می بینند، به همین دلیل اسم سوره حمد هم به طور مشخص در این سوره ذکر شده است. «سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيم». در این سوره از سوره مبارکه حمد، به صورت ویژه اسم برده شده است. این هم از نکات جالب سوره مبارکه حجر است.
سوره مبارکه نحل: از سوره های منحصر به فرد قرآن است (اول جلسه گفتیم بعضی از سوره ها بر اساس فاتحه شان منحصر به فرد اند). سوره نعمت قرآن است. هرکس نمی داند نعمت چیست و بلد نیست از نعمت استفاده کند، باید این سوره را بخواند. سوره نحل یاد می دهد نعمت های خدا چه و کجا هستند. آن قدر انسان را رشد می دهد که غار و سایه درخت هم برای انسان نعمت می شوند. این قدر انسان لطیف می شود، رشد می کند و قدردان می شود که برای یک سایه درخت کلی قربان صدقه می رود. سوره ای است که نظام شفاء در آن بیان شده است. آن دوستانی که در کار طب وپزشکی و … هستند و دنبال شفا می گردند؛ باید روی سوره مبارکه نحل تدبر کنند. سوره زنبور عسل است. چگونه یک انسان می تواند مانند زنبور عسل باشد، که این قدر در درون او ایمان و عمل صالح باشد که روی گل ها بنشیند، از ثمره گل های زندگی اش عسل مصفایی به دست بیاید که دیگران بتوانند از آن بهره مند شوند. لذا سوره شیعه های امیر المومنین است. چون شیعه امیرالمومنین مثل زنبور عسل است، از علم بهره می گیرد و ثمره اش را مثل یک عسل گوارا در اختیار دیگران قرار می دهد.
سوره مبارکه اسراء: از سوره های منحصر به فرد قرآن است. سوره ی معراج است. جریان حرکت پیامبر گرامی اسلام به ملکوت اعلی و آنچه پیامبر از ملکوت اعلی برای ما آورده است. یعنی پیامبر گرامی اسلام این مراحل و مراتب کمال را طی کرده است و به « قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى» رسیده است و از آنجا میوه ای گرفته و برای ما آورده است. آن میوه چه بوده است؟ نماز. نماز میوه معراج پیامبر گرامی اسلام است. سوره قرائت قرآن نیز هست. قرائت در این سوره خیلی پرتکرار است. قرائت یعنی قرآن کریم را به گونه ای بخوانی که بالا بروی! نه اینکه بخوانی و بعد از خواندن هم سر جای خودت باشی. قرائت یعنی می خواند و بالا می رود. «اقرا و ارق» بخوان و بالا برو منظور همین است. من در دنیا می خواندم و بالا می رفتم، نه اینکه در دنیا می خواندم و سر جای خود باقی می ماندم، حال در قیامت به من می گویند بخوان و بالا برو. هر کسی قرآن خواندنش اشکال دارد؛ یعنی می خواند و بالا نمی رود، باید سوره مبارکه اسراء را بخواند و کار کند که انشاءالله این مسئله حل شود. اگرچه ما داریم اینجا به یک موضوع از سوره ها اکتفاء می کنیم. یک وقت کسی فکر نکند ما اینجا موضوع سوره ها را می گوییم. مثلا همین سوره اسراء «قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى» دارد. سوره دعای خالصانه است. از طرفی «وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا» دارد. سوره تسبیحات اربعه قرآن است. «سبحان الله و الحمدلله ولا اله الا الله والله اکبر» سوره اش، سوره اسراء است. سوره ای است که نقل شده روی پرچم امام زمان وقتی ظهور می کنند، نوشته شده است. برای همین هرکس هر شب جمعه سوره اسرا بخواند، جزء کسانی قرار می گیرد که با حضرت حجت ظهور می کند. وقتی حضرت ظهور می کنند او هم در جمع یاران حضرت هست. سوره خیلی ابعاد دارد. ما فقط به یک موضوع اکتفا می کنیم که دیدکلی از سوره پیدا کنیم و حسی نسبت به این سوره ها داشته باشیم. خیلی بد است که ما نسبت به بسیاری از سوره های قرآن هیچ حسی نداریم؛ یعنی اسامی را می دانیم. زخرف و دخان و … حسی برای ما ایجاد نمی کند. انشاءالله از این به بعد تدبر می کنیم و حس شکل می گیرد.
سوره مبارکه کهف: سوره کهف، سوره قیام قرآن است. می گویند وجود نازنینِ اباعبدالله الحسین (ع) بعد از شهادتشان، سر مبارکشان آیات سوره کهف را می خواندند. سوره اهل قیام است. قیام شکل های مختلفی دارد: بعضی وقت ها دشمن خیلی زیاد است و شما در مقابل دشمن قیام می کنید مثل اصحاب کهف؛ بعضی وقت ها شما خودتان حاکم هستید و قیام می کنید برای اصلاح مردم مثل جناب ذوالقرنین؛ بعضی وقتها قیام تان این است که مثلا همسایه شما آدم خوبی نیست، باید او را هدایت کنید مثل آن دو باغدار؛ بعضی وقت ها هم آن که در معیّت کسی قرار می گیرید که عبدی از عباد خداست مثل جناب موسی و خضر(ع). سوره قیام است و جنس این قیام بدین شکل است که دنیا در حال گذر است، چه نشسته ای؟ قیام کن! می گویند هرکس می خواهد شب بخوابد و نگران است صبح بیدار نشود، آیات انتهایی این سوره را بخواند، همان موقع که بخواهد بیدار می شود. این نشان می دهد سوره بیداری و یقظه قرآن است.
سوره مبارکه مریم: این سوره هم از سوره های منحصر به فرد قرآن است. با شروع استثنائی «کهیعص». سوره رحمت قرآن است. سوره «ولد نگرفتن برای خدا» است. سوره «بندگان خاص خدا» است. مثل جناب یحیی، حضرت مریم و حضرت عیسی(ع) که خاص هستند. سوره عبادِ استثنایی خداست که قدرت خدا را اثبات کردند. «برای خدا کاری ندارد» را اثبات کردند. در مقابل چنین خدایی، انسان نباید شخص دیگری را شریک بگیرد. سوره ی محبت قرآن است. کسانی که ایمان و عمل صالح داشته باشند به واسطه این سوره «وُد» و «محبت» ویژه ای پیدا می کنند و در مقابل کسانی هستند که از این رحمت و عبودیت محروم هستند، که اگر دقت کنیم صدایی از آن ها در تاریخ به گوش نمی رسد. صدای اباعبدالله (ع) است که همچنان در عالم طنین انداز است.
سوره مبارکه طه: از سوره های منحصر به فرد قرآن است. با حروف مقطعه آغاز شده «طه* مَآ أَنَزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى». سوره ای که پیامبر خودش را به زحمت می اندازد برای آن که قرآن را در جان ما وارد کند ولی قرآن به جان آدم ها وارد نمی شود مگر به شرط خشیت. «إِلَّا تَذْكِرَةً لِمَنْ يَخْشَى». سوره خشیت قرآن است. این قدر که واژه خشیت، در این سوره تکرار شده است. موضوع خشیت خیلی جاهای قرآن آمده است؛ ولی در سوره مبارکه طه موضوع اصلی و پرتکرار سوره است. خشیت یعنی حق پذیر بودن. هرکس می بیند قلبش کمی سخت شده و حق پذیر نیست، از هرکسی حاضر نیست حرف حق بپذیرد، باید خود را به سوره مبارکه طه بسپرد تا این سوره او را خوب تربیت کند. آن چنان که خدا حضرت موسی (ع) را تربیت کرد و گفت:« وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِي»، تو را اصلا برای خودم ساخته ام. انسان باید خود را بسپرد به این عظمت سوره مبارکه طه که البته خیلی موضوعات دیگر هم دارد. سوره علّو و اعلی و … هم هست. ما فقط به یک جنبه از سوره ها اشاره می کنیم.
سوره مبارکه انبیاء: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ* اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسَابُهُمْ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ مُعْرِضُونَ». این سوره، سوره هم نشینی با انبیاء است. هرکس دلش می خواهد با انبیاء الهی محشور شود، همین حالا با انبیاء زندگی و در قیامت هم با انبیاء حشر و نشر کند؛ اگر می خواهد در قیامت انبیاء که او را می بینند، بگویند: «ما او را می شناسیم» و رفیق انبیاء باشد، می تواند سوره مبارکه انبیاء را بخواند. نکته مهم این است که سوره مبارکه انبیاء آمده است تا ما در ادامه حرکت انبیاء، امت آن ها باشیم. ماجرای «إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُم أُمَّةً واحِدَةً » برای سوره انبیاء است. این سوره به ما کمک می کند تا بتوانیم در صف انبیاء الهی، امت آن ها بشویم. یعنی امتی به وسعت تاریخ که از هزاران سال قبل آغاز شده و تا هزاران سال بعد امتداد خواهد داشت. یک امت یک پارچه است و ما می توانیم عضو آن امت باشیم.
سوره مبارکه حج: همان طور که از اسمش پیداست، این سوره مربوط به عمل حج است. البته موضوع حج، در سوره های مختلفی از جمله سوره مبارکه بقره و … آمده اما در هیچ سوره ای اندازه این سوره، مفصل بیان نشده است. موضوع اصلی سوره مبارکه حج، در واقع «عزم اجتماعی پیدا کردن» است. چگونه می توانیم عزم اجتماعی پیدا کنیم؟ ما به تنهایی هم نیاز به عزم داریم، خیلی از کارها اتفاق نمی افتد چون ما عزم نمی کنیم. اما گاهی وقت ها شما می خواهید یک جامعه ای را دارای عزم و استوار کنید؛ این کارِ سوره حج است و با چه چیزی این اتفاق را رقم می زند؟ با منسک. می گوید: ما برای هر امتی منسک قرار دادیم و در دل این منسک شما عزم اجتماعی پیدا می کنید. مهم ترین منسک همین حج است؛ البته مناسک دیگری نیز وجود دارد مثل پیاده روی اربعین و امثالهم. این ها محل عزم اجتماعی اند.
سوره مبارکه مومنون: سوره مومنین قرآن است. سوره ایمانِ قرآن است. مومنین حقیقی در این سوره توصیف می شوند. با نماز و خشوع، اعراض از لغو و اهل عمل بودن و پاکدامن بودن و … توصیف می شوند. آن کس دنبال این می گردد که ریشه ایمان را پیدا کند، در زمره مومنین قرار بگیرد و به واسطه ایمانش شیعه امیرالمومنین شود، باید سوره مبارکه مومنون را بخواند. البته سوره، ابعاد دیگری هم دارد؛ مثل اکلِ طیب و از طیبات بهره مند شدن (در خوردن، شنیدن و دیدن) این ها زمینه شکل گیری چنین ایمانی است.
سوره مبارکه نور: سوره ی خانواده است. از این نظر به سوره نساء شبیه است. سوره «ذکر» است. «لعلهم یذکرون». از این نظر شبیه سوره اعراف و … است. سوره این طور آغاز می شود: «سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا وَأَنْزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ» سوره ی «سور» است. چگونه می شود در یک حریم قرار گرفت، تا به واسطه قرار گرفتن در آن حریم پاک، از رحمت و فضل خدا بهره مند شد. سوره حریم است. مثل رحم. چگونه انسان می تواند خود را در یک رحم پاک قرار دهد و «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِی» برایش اتفاق بیافتد. این حریم پاک در جامعه همان خانواده است. «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»، «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ»، «رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ». دستور العمل سوره مبارکه نور این است که چگونه خانه ها می توانند رحم پاک و حریم ستوده ای باشند که در آن آیات الهی نازل شود و از رحمت و مغفرت بهره مند شوند. به همین دلیل از غض بصر (چشمت را کنترل کن) و از حجاب صحبت می کند. در واقع سوره ی حریم نگه داشتن است.
تا جزء 18 قرآن آمدیم و در عرض نیم ساعت این هجده جز را ختم غرضی کردیم. غرضی یعنی یک موضوع کلی.