روضة الشهدا

بهترین کتابهایی که خوانده ام
محسن حسام مظاهری
روضة الشهدا
ملاحسین واعظ کاشفی
انتشارات معین

باید اعتراف کرد که در دوره‌ی معاصر، در حق روضة ‌الشهدا و مؤلفش بی‌انصافی شده است. بخش مهمی از این مسأله هم مربوط به نوع مواجهه و برخورد شهید مطهری با این کتاب است. به نظر من آن مرحوم، در نقد روضة الشهدا ره افراط پوییده و جاهایی پا از دایره‌ی انصاف بیرون نهاده است؛ مشابه رفتارش در نقد شریعتی. به‌همین دلیل لازم است ما از این کتاب ارزشمند و فاخر و بسیار مهم اعاده‌ی حیثیت کنیم. روضة الشهدا شناسنامه‌ی مجالس عزاداری عاشورا در ایران است. سالیان سال این کتاب شمع محفل سوگواران حسینی بوده است. زبان ادبیانه و نثر دلنشین و روان کتاب، آن را در زمره‌ی میراث ارزشمند ادب شیعی و فارسی قرار می‌دهد. روضة الشهدا برخلاف گزاره‌ی رایج، نخستین مقتل فارسی عاشورا نیست؛ اما تردیدی نیست که مؤثرترین مقتل فارسی در طول تاریخ بوده است. همچنان‌که امروز هم پس از چهار قرن هنوز مجالس عزای حسینی به نامی برگرفته از عنوان این کتاب شهرت دارند. البته روضة الشهدا یک منبع تاریخی نیست و نباید به آن به‌مثابه‌ی یک مقتل معتبر مراجعه کرد. کاشفی به عاشورا منظری عرفانی داشته، نه تاریخی و اسنادی. در روایت آن واقعه هم داستان‌سرایی‌هایی کرده است که اعتبار تاریخی کتابش را مخدوش می‌سازد؛ نظیر آنچه درباره‌ی عروسی قاسم نوشته است. (بماند که میزان تحریفات عاشورا در روضة الشهدا با آنچه یکی دو قرن بعد امثال ملاآقای دربندی در آثارشان مرتکب شدند، ناچیز است.) با این‌همه کاستی اعتبار تاریخی، از ارزش بالای معنوی، ادبی و نیز اجتماعی روضة الشهدا نمی‌کاهد. از این کتاب، چند تصحیح موجود است که از آن میان، من تصحیح آقایان ذوالفقاری و تسنیمی را پیشنهاد می‌کنم.