اما حضرت در يكي از سخنراني‌ها ـ مثل همه مطالب ديگر ـ سخنان و مطالب نوراني فرمودند، يكي از مستمعين كه پاي سخنان حضرت نشسته بود گفت عجب درّ و جواهري ما امروز از شما استفاده كرديم، فرمود حيف نيامد كه اين سخنان را به طلا تشبيه كردي؟! «هَلِ الْجَوْهَرُ إِلَّا حَجَر»،[۵] حيف نيامد كه گفتي اين كلمات مثل طلاست؟! طلا يك سنگ زردي است، چون كمياب است معيار تبادل قرار گرفته است، وگرنه ارزش ندارد! با سنگ‌هاي ديگر فرقي ندارد! بعضي از سنگ‌هاي معدني ممكن است از آن سخت‌تر هم باشند! فرمود: حيف نيامد كه اين حرف‌ها را به طلا تشبيه كردي؟! «هَلِ الْجَوْهَرُ إِلَّا حَجَر»؟ در كتاب لغت از طلا به عنوان احجار كريمه ياد مي‌كنند, وقتي كه شما مي‌خواهي به لغت «ذهب» مراجعه كني مي‌گويند «حجرٌ كبير»، يك سنگ گرانبهاست. فرمود: «هَلِ الْجَوْهَرُ إِلَّا حَجَر»؟ اين حرف‌ها را به طلا تشبيه كردي!
بعد هم فرمود: «بَلِيَّةُ النَّاسِ عَلَيْنَا عَظِيمَة ٌ إِنْ دَعَوْنَاهُمْ لَمْ يُجِيبُونَا وَ إِنْ تَرَكْنَاهُمْ لَمْ يَهْتَدُوا بِغَيْرِنَا»؛[۶] آزمون ما با اين مردم بسيار دشوار است، براي اينكه ما اينها را دعوت كنيم نمي‌آيند، رها كه كنيم راه غير از اين نيست! ما نمي‌توانيم بگوييم «بگذار تا بيفتد و ببيند جزاي خويش»،[۷] اين حرف ما نيست! چرا كيفر تلخ كار خودش را ببيند؟ «بَلِيَّةُ النَّاسِ عَلَيْنَا عَظِيمَة ٌ إِنْ دَعَوْنَاهُمْ لَمْ يُجِيبُونَا وَ إِنْ تَرَكْنَاهُمْ لَمْ يَهْتَدُوا بِغَيْرِنَا»، راه غير از اين نيست! اين است كه ما خيلي برايمان سخت و دشوار است، ما نمي‌توانيم بگوييم ما به وظيفه‌مان عمل كرديم و تمام شد و رفت، ما غُصه مي‌خوريم! بسياري از حالات خود وجود مبارك پيغمبر(صل الله عليه و آله و سلّم), اميرالمؤمنين(سلام الله عليه) به حال ما غُصّه مي‌خوردند! الآن هم وجود مبارك حضرت به حال ما غُصّه مي‌خورد! آدم يك فرزندي داشته باشد و بيراهه برود كه نمي‌تواند بگويد «بگذار تا بيفتد و بيند جزاي خويش».
فرمود شما فرزندان ماييد: «أَنَا وَ عَليٌّ أَبَوَا هَذَهِ الاُمَّة».[۸] ما كه وقتي تشيّع را قبول كرديم، اينها را به امامت قبول كرديم، اينها را به عصمت قبول كرديم و اينها را به حجّت قبول كرديم، شديم فرزند اينها! اگر فرمود: «أَنَا وَ عَليٌّ أَبَوَا هَذَهِ الاُمَّة» و ما هم اينها را به عنوان امامت قبول كرديم، فرزندان آنهاييم! آن‌گاه اگر بيراهه برويم، حضرت فرمود: براي ما خيلي غُصّه است، «بَلِيَّةُ النَّاسِ عَلَيْنَا عَظِيمَة ٌ إِنْ دَعَوْنَاهُمْ لَمْ يُجِيبُونَا وَ إِنْ تَرَكْنَاهُمْ لَمْ يَهْتَدُوا بِغَيْرِنَا». هيچ پدري حاضر نيست كه بگويد «بگذار تا بيفتد و بيند جزاي خويش»، اين‌چنين نيست! هيچ پدري و هيچ مادري حاضر نيست. الآن وجود مبارك حضرت هم همين‌طور است! اگر خداي ناكرده بيراهه برويم براي ما غُصّه مي‌خورند، رنج مي‌برند كه چرا ما به اين صورتيم.
ما مي‌توانيم طرزي زندگي كنيم كه مورد رضاي اينها باشد؛ ما اين جاهليتمان را به عقلانيت تبديل كنيم، اين راه دارد. نظام جاهلي دو نشانه دارد: يكي اينكه در بخش انديشه که دستشان از برهان و عقل خالي است، به گمان زندگي مي‌كنند و در بخش انگيزه که دستشان از عدل خالي است، به هوا و هوس عمل مي‌كنند. اين را در سوره مباركه، «نجم» فرمود که نظام جاهلي اين دو علامت و دو عنصر را دارد؛ در بخش انديشه به جاي اينكه عالمانه تصميم بگيرند براساس گمان ـ مخصوصاً سوءظن ـ حركت مي‌كنند: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾ و در بخش انگيزه و عمل به جاي عدل و عقل با ميل حركت مي‌كنند: ﴿وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس﴾.[۹] انسان به هر حال يا در حوزه و دانشگاه است و كارهاي علمي انجام مي‌دهد يا در متن جامعه است و كارهاي عملي دارد؛ اگر فضا, فضاي فرهنگي است بايد برهان و عقل و علم باشد؛ اگر فضا، فضاي كار و عمل است بايد عدل باشد، نه هوا! ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾ براي بخش انديشه, ﴿وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس﴾ براي بخش انگيزه است. اگر اين دو عنصر حل شود؛ يعني ما عالمانه زندگي كنيم و عادلانه به سر ببريم، نه بيراهه مي‌رويم و نه راه كسي را مي‌بنديم، مي‌توانيم يك نظامي بهشت‌گونه بسازيم و راحت باشيم.
مهم‌ترين كاري كه وجود مبارك حضرت بعد از ظهور انجام مي‌دهد همين است كه علم و برهان را به جاي مظنّه, سوءظن و مانند آن مي‌گذارد, عدل را به جاي هوس مي‌گذارد. اين كتاب موجز و متقن, نظام جاهلي را در همين دو عنصر مي‌داند: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾ را در بخش انديشه، ﴿وَ ما تَهْوَی الْأَنْفُس﴾ را در بخش انگيزه; يعني اينها براساس گمان زندگي ميکنند و براساس ميل به سر مي‌برند، در حالی که بايد براساس علم زندگي كنند و با عدل به سر ببرند.
وجود مبارك امام باقر(سلام الله عليه) اين راه‌ها را به ما نشان دادند كه امروز هم زاد روز ميلاد مبارك آن وجود مقدس است. اميدواريم ذات اقدس الهي به بركت قرآن و عترت به بركت وجود مبارك امام باقر(عليهم افضل صلواة المصلّين) به همه علاقه‌مندان قرآن و عترت و به شما برادرادن و خواهران ايماني عزّت و سعادت و سيادت دنيا و آخرت مرحمت بفرمايد و نظام ما و رهبر ما و مراجع ما و دولت و ملت و مملكت ما را در سايه امام زمان حفظ بفرمايد و روح مطهر امام راحل و شهدا را با اولياي خودش محشور بفرمايد و مشكلات اقتصاد و ازدواج جوان‌ها را حل بفرمايد و خطر سلفي و تکفيري و داعشي را به استکبار و صهيونيست برگرداند و اين کشور وليّ عصر را تا ظهور صاحب اصليش از هر خطري محافظت بفرمايد!
«غَفَرَ اللهُ لَنٰا وَ لَكُمْ وَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَكٰاتُه»
[۱] . الأمالي(للصدوق)، ص۹۳.
[۲] . الأمالي(للصدوق)، ص۳۴۵.
[۳] . الإقبال بالأعمال الحسنة(ط ـ الحديثة)، ج۳، ص۲۱۱.
[۴] . سوره اعراف، آيه۹۹؛ ﴿فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْخاسِرُون﴾.
[۵] . مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج۴، ص۲۴۸.
[۶] . من لا يحضره الفقيه، ج۴، ص۴۰۵.
[۷] . ديوان سعدی، مواعظ، غزل شماره۳۸؛ «چندين چراغ دارد و بيراه می‌رود *** بگذار تا بيفتد و ببيند جزاي خويش».
[۸] . معاني الاخبار، ص۵۲.
[۹] . سوره نجم، آيه۲۳.