بهترین کتابهایی که درباره عاشورا خوانده ام- 3

محسن حسام مظاهری

حسین وارث آدم
علی شریعتی
قلم

«شب عاشورا بود. عاشورای سال ۴۹. گفتم بروم به مجلس روضه‌ای. از همین روضه‌ها که همه‌جا هست و صدایش از هر کوچه و خانه امشب بلند است. دیدم ایمان و تعصب من به عظمت حسین و کار حسین بیش از آن است که بتوانم آن‌همه تحقیرها را بشنوم و تحمل کنم. منصرف شدم. اما شب عاشورا بود. شهر یکپارچه روضه بود و خانه یکپارچه سکوت و درد. چه می‌توانستم کرد؟‌ از خودم توانستم منصرف شوم، از روضه توانستم منصرف شوم، اما چگونه می‌توانستم خود را از عاشورا منصرف کنم؟ … گفتم در این تنهایی و درد و این شب سوگ بنشینم و با خود سوگواری کنم. مگر نمی‌شود تنها عزاداری کرد؟ نشستم و روضه‌ای برای دل خویش نوشتم…»
من این کتاب را بیش‌تر از متن، برای مقدمه‌اش دوست می‌دارم. مقدمه‌ای که این چند خط از فرازهای آغازینش است. کتاب، همانطور که در این سطور گفته شد، روضه‌ است. فقط به‌جای مداحان این‌بار شریعتی است که روضه می‌خواند. حسین شریعتی، البته نه فقط با حسین مداحان و روضه‌خوانان، بلکه با همه‌ی حسین‌های پیش از خودش‌ متفاوت بود. و نیز زینب‌اش. حسین شریعتی، حسین مظلوم و حسین عریان و حسین عطشان نیست. حسین رادیکال مبارز است که آگاهانه و نه از سر بازی تقدیر و جبر زمانه و بیداد چرخ، شهادت را انتخاب کرده است. استراتژی‌اش شهادت است. حسین منفعل پذیرا نیست که برایش فقط بشود گریه کرد و مرثیه خواند و سینه زد. حسین در میدان انتخاب‌گر است. و مهم‌تر از همه حسین تمام‌شده و تاریخی نیست. حسین حرف امروز است. زینب شریعتی هم زینب ام‌المصائب و ستم‌کش و بیچاره که قامتش از غصه خمیده نیست. زینب فریادگر و افشاکننده و پرخروش است. این حسین و زینب که امروز البته دیگر چندان برای ما غریبه نیستند را شریعتی برساخت و برکشید. اساساً فهم و تفسیر سیاسی از عاشورا، به نسبت تفاسیر دیگر (عرفانی، تقدیرگرا، اسطوره‌ای، تاریخی و…) متأخرترین تفسیر است. نامگذاری حرکت امام‌حسین با تعابیری مانند «نهضت» و «انقلاب» و «ثوره» و حتی «قیام» هه متعلق به همین قرن اخیر است. و شریعتی بی‌گمان یکی از اصلی‌ترین معماران این بنا بوده است.

حسین وارث آدم، مجموعه‌ی چند سخنرانی مشهور شریعتی است. ازجمله شهادت، پس از شهادت و انتظار: مذهب اعتراض که از آثار برانگیزاننده‌ی در دوره‌ی انقلاب بودند. خواندن این کتاب، در ایام محرم (مثل خواندن کتاب مناسک حج شریعتی در ایام حج)، لطف خاصی دارد .